Πολλὰ τὰ δεινὰ κοὐδὲν ἀνθρώπου δεινότερον πέλει. τοῦτο καὶ πολιοῦ πέραν πόντου χειμερίῳ νότῳ χωρεῖ, περιβρυχίοισιν περῶν ὑπ᾽ οἴδμασιν. θεῶν τε τὰν ὑπερτάταν, Γᾶν ἄφθιτον, ἀκαμάταν, ἀποτρύεται ἰλλομένων ἀρότρων ἔτος εἰς ἔτος ἱππείῳ γένει πολεύων. κουφονόων τε φῦλον ὀρνίθων ἀμφιβαλὼν ἄγεικαὶ θηρῶν ἀγρίων ἔθνη πόντου τ᾽ εἰναλίαν φύσιν σπείραισι δικτυοκλώστοις, περιφραδὴς ἀνήρ· κρατεῖ δὲ μηχαναῖς ἀγραύλου θηρὸς ὀρεσσιβάτα, λασιαύχενά θ᾽ἵππον ὀχμάζεται ἀμφὶ λόφον ζυγῶν οὔρειόν τ᾽ ἀκμῆτα ταῦρον. καὶ φθέγμα καὶ ἀνεμόεν φρόνημα καὶ ἀστυνόμους ὀργὰς ἐδιδάξατο καὶ δυσαύλων πάγων ὑπαίθρεια καὶ δύσομβρα φεύγειν βέληπαντοπόρος· ἄπορος ἐπ᾽ οὐδὲν ἔρχεταιτὸ μέλλον· Ἅιδα μόνον φεῦξιν οὐκ ἐπάξεται· νόσων δ᾽ ἀμηχάνων φυγὰς ξυμπέφρασται. σοφόν τι τὸ μηχανόεν τέχνας ὑπὲρ ἐλπίδ᾽ ἔχων τοτὲ μὲν κακόν, ἄλλοτ᾽ ἐπ᾽ ἐσθλὸν ἕρπει, νόμους γεραίρων χθονὸς θεῶν τ᾽ ἔνορκον δίκαν, ὑψίπολις· ἄπολις ὅτῳ τὸ μὴ καλὸν ξύνεστι τόλμας χάριν. μήτ᾽ ἐμοὶ παρέστιος γένοιτο μήτ᾽ ἴσον φρονῶν ὃς τάδ᾽ ἔρδει. ἐς δαιμόνιον τέρας ἀμφινοῶτόδε· πῶς εἰδὼς ἀντιλογήσω τήν δ᾽ οὐκ εἶναι παῖδ᾽ Ἀντιγόνην. ὦ δύστηνος καὶ δυστήνου πατρὸς Οἰδιπόδα, τί ποτ᾽; οὐ δή που σέ γ᾽ ἀπιστοῦσαν τοῖς βασιλείοισιν ἄγουσι νόμοις καὶ ἐν ἀφροσύνῃ καθελόντες;
Σοφοκλής "Αντιγόνη" στ.334-384
.............................................................
Πολλά είναι τα παράδοξα μα τίποτα πιο θαυμαστό απ' τον άνθρωπο.
Πέρα απ' τον αφρισμένο ωκεανό περνάει με το νοτιά, ξεσκίζοντας τα φουσκωμένα κύματα, και τη Γη την υπέρτατη θεά, την άφθαρτη κι ακάματη οργώνει με το αλέτρι το δεμένο στα άλογα, προσπαθώντας να την κάνει να βλαστήσει χρόνο με το χρόνο. Κυνηγάει και πιάνει τα ελαφρόμυαλα πουλιά, στήνει παγίδες σε θεριά κι αγρίμια της στεριάς και δίχτυα για το θησαυρό της θάλασσας. Κι εξουσιάζει ο τετραπέρατος βουνά και κάμπους, περνάει το χαλινάρι στο άλογο τ' ατίθασο, και το ζυγό στο βουνίσιο, στο δυνατό ταύρο. Έμαθε να μιλάει με εμπνευσμένη σκέψη, δημιούργησε κοινωνία και νόμους και βρήκε τρόπο να φυλάγεται απ' τους πάγους και το κρύο και της βροχής τις μπόρες. Όλα τα καταφέρνει, έξω από ένα: Να ιδεί το μέλλον. Μόνο απ' το θάνατο δε θα γλιτώσει κι ας βρήκε γιατρικό σ' αγιάτρευτες αρρώστιες. Όμως κι αν έχει καταφέρει με τη σοφία και την τέχνη του τ' ανέλπιστα, βαδίζει πότε στο κακό και πότε πάλι στο καλό. Άξιος πολίτης όποιος κρατάει τους νόμους της πατρίδας του και σέβεται τον όρκο στους θεούς. Ανάξιος, αυτός που αποτολμάει το κακό. Αυτόν, ούτε στο σπίτι μου τον βάζω ούτε ποτέ μου θα τον συγχωρήσω..............
Σοφοκλής "Αντιγόνη"
Inno dell’uomo
ΑπάντησηΔιαγραφήMolte le cose
tremende, ma di tutte
più tremenda è l’uomo.
Oltre il livido
mare avanza,
nell’australe vento
burrascoso, passando
tra profondi muri
d’acqua mugghianti intorno.
Suprema
tra gli dei, la Terra
instancabile immortale, logora
con aratri che di anno
in anno la rivoltano, avanti
e indietro, con l’apporto
della razza equina.
Antigone di Sofocle
Tra quanti altri animali
ΑπάντησηΔιαγραφήCreò natura mai sott'alcun clima,
Nessun (se ben s'estima)
Si truova più dell'uom noioso e rio:
Questo del suo natio
Terren non ben contento ardito varca
Il mar con fragil barca,
Cercando a sé perigli, ad altrui mali;
Alla terra immortali
Fatiche porge, e crudelmente in prima
Con l'aratro e coi buoi la riga e fende,
Poi la rivolge e stende
Con dura zappa, e adegua ogni alta cima,
E così d'anno in anno avaro viene
A darle pene alle passate uguali.
Questo ai volanti augelli
Pon mille insidie ognor con visco e ragne,
Sì ch'in boschi o campagne
Non giova al loro scampo aprir ben l'ale;
Al fer leon non vale
L'artiglio e 'l dente contr'uman disegno,
Ch'or laccio, or nuovo ingegno
Ritien quei più selvaggi e più rebelli;
Benché correnti e snelli,
Fuggir non sanno i cervi, e spesso piagne
La leggier damma negli ascosi inganni;
Schivar non ponno i danni
Gli umidi pesci u' corra l'acqua o stagne,
Ché l'annodata rete (avvegna l'onda
A noi gli asconda) tragge a morte quelli.
Questo il possente toro
Sott'aspro giogo alle lunghe opre mena,
E la superbia affrena
Del feroce caval con sella e morso;
Dell'alte stelle il corso
Di qua giù cerca e i loro effetti impara:
Qual luce è in ciel più cara,
Qual più nimica al nostro uman lavoro,
Perch'Africo, Austro, e Coro
Empian di pioggia ognor l'aria serena,
E Borea et Euro la rivolga altrove.
Fabbrica alberghi dove
S'asconda allor che folgora e balena,
Et ai venti, alle piogge, al caldo, al gielo
Tempra ivi 'l cielo uguale al secol d'oro.
In somma il tutto vede
Né si cela al suo ingegno alcuna parte,
Fuor che trovar nuov'arte
Da schivar morte ch'a null'uom perdona.
Questo intelletto sprona
Talora al male, al ben talora altrui,
Ma sol saggio è colui
Ch'ama gli Dei, la patria, e l'alma fede,
E quanto altro possiede
Come fral possession da sé diparte,
E gir lo lassa alla Fortuna in gioco;
Ma chi prezzando poco
Il bene, in cure vil gli anni comparte,
Deh come giugne a notte innanzi sera !
Deh com'è fera ch'esser uom si crede !
Trad. di Luigi Alamanni (1527)
ΑΝΘΡΩΠΟΣ
ΑπάντησηΔιαγραφήΑν θέλεις να λέγεσαι Aνθρωπος
δεν θα πάψεις ούτε στιγμή
ν' αγωνίζεσαι για την ειρήνη και για το δίκιο.
Θα βγεις στους δρόμους,
θα φωνάξεις, τα χείλια σου θα ματώσουν
απ' τις φωνές το πρόσωπό σου
θα ματώσει από τις σφαίρες
μα ούτε βήμα πίσω.
Κάθε κραυγή σου μια πετριά
στα τζάμια των πολεμοκάπηλων
κάθε χειρονομία σου σα να γκρεμίζεις την αδικία.
Και πρόσεξε: μη ξεχαστείς ούτε στιγμή.
Έτσι λίγο να θυμηθείς τα παιδικά σου χρόνια
αφήνεις χιλιάδες παιδιά να κομματιάζονται
την ώρα που παίζουν ανύποπτα στις πολιτείες
... μια στιγμή αν κοιτάξεις το ηλιοβασίλεμα
αύριο οι άνθρωποι θα χάνονται
στην νύχτα του πολέμου
έτσι και σταματήσεις μια στιγμή να ονειρευτείς
εκατομμύρια ανθρώπινα όνειρα
θα γίνουν στάχτη κάτω απ΄τις οβίδες.
Δεν έχεις καιρό,
δεν έχεις καιρό για τον εαυτό σου αν θέλεις να λέγεσαι Aνθρωπος.
Αν θέλεις να λέγεσαι Aνθρωπος μπορεί να χρειαστεί ν' αφήσεις τη μάνα σου,
την αγαπημένη ή το παιδί σου.
Δε θα διστάσεις. Θ' απαρνηθείς την λάμπα σου και το ψωμί σου
θ' απαρνηθείς τη βραδινή ξεκούραση στο σπιτικό κατώφλι
για τον τραχύ δρόμο που πάει στο αύριο.
Μπροστά σε τίποτα δε θα δειλιάσεις και ούτε θα φοβηθείς.
Το ξέρω, είναι όμορφο ν' ακούς
μια φυσαρμόνικα το βράδυ,
να κοιτάς εν' άστρο,
να ονειρεύεσαι είναι όμορφο σκυμμένος πάνω απ΄ το κόκκινο στόμα της αγάπης σου
να την ακούς να λεει τα όνειρα της για το μέλλον.
Μα εσύ πρέπει να τ' αποχαιρετήσεις όλ' αυτά και να ξεκινήσεις
γιατί εσύ είσαι υπεύθυνος για όλες τις φυσαρμόνικες του κόσμου,
για όλα τ' άστρα, για όλες τις λάμπες
και για όλα τα όνειρα
αν θέλεις να λέγεσαι Aνθρωπος.
Αν θέλεις να λέγεσαι Aνθρωπος μπορεί να χρειαστεί να σε κλείσουν φυλακή για είκοσι
ή και περισσότερα χρόνια
μα εσύ και μες στη φυλακή
θα θυμάσαι πάντοτε την άνοιξη,
τη μάνα σου και τον κόσμο.
Εσύ και μες απ' το τετραγωνικό μέτρο του κελιού σου θα συνεχίζεις το δρόμο σου πάνω στη γη.
Κι όταν μες στην απέραντη σιωπή, τη νύχτα θα χτυπάς τον τοίχο του κελιού σου με το δάχτυλο
απ' τ' άλλο μέρος του τοίχου
θα σου απαντάει η Ισπανία.
Εσύ, κι ας βλέπεις να περνάν
τα χρόνια σου και ν' ασπρίζουν τα μαλλιά σου δε θα γερνάς.
Εσύ και μες στη φυλακή κάθε πρωί θα ξημερώνεσαι πιο νέος
αφού όλο και νέοι αγώνες
θ' αρχίζουμε στον κόσμο
αν θέλεις να λέγεσαι Aνθρωπος.
Αν θέλεις να λέγεσαι Aνθρωπος
θα πρέπει να μπορείς να πεθάνεις ένα οποιοδήποτε πρωινό.
Αποβραδίς στην απομόνωση
θα γράψεις ένα μεγάλο τρυφερό γράμμα στη μάνα σου
θα γράψεις στον τοίχο την ημερομηνία,
τ' αρχικά του ονόματός σου
και μια λέξη: Ειρήνη
σα νά'γραφες όλη την ιστορία της ζωής σου.
Να μπορείς να πεθάνεις
ένα οποιοδήποτε πρωινό να μπορείς να σταθείς μπροστά στα έξη ντουφέκια
σα να στεκόσουνα μπροστά σ' ολάκερο το μέλλον.
Να μπορείς, απάνω απ' την ομοβροντία που σε σκοτώνει
εσύ ν' ακούς τα εκατομμύρια των απλών ανθρώπων που τραγουδώντας πολεμάνε για την Eιρήνη.
Αν θέλεις να λέγεσαι Aνθρωπος
Τάσος Λειβαδίτης
Se vuoi chiamarti Uomo
ΑπάντησηΔιαγραφήSe vuoi chiamarti uomo
non smetterai nemmeno per un momento
di batterti per la pace e la giustizia.
Uscirai per le strade, griderai,
le tue labbra sanguineranno dalle grida
il tuo viso sanguinerà dalle pallottole,
ma non devi fare ma, un passo indietro.
Ogni tuo grido un sasso alle vetrate dei guerrafondai
ogni tuo gesto sarà per distruggere l'ingiustizia.
E ricorda: non distrarti neanche per un momento.
Se solo per un po ripenserai alla tua infanzia
permetterai che migliaia di bambini
vengano trucidati mentre giocano spensierati
nei loro paesi.
...per un attimo guarderai il tramonto
domani degli uomini si perderanno nella notte
della guerra
se solo per un momento ti fermerai a sognare
migliaia di sogni umani diventeranno cenere
sotto le bombe.
Non hai tempo
non hai tempo per te stesso
se vuoi chiamarti Uomo.
Se vuoi chiamarti uomo
forse sarà necessario lasciare la tua mamma,
la tua amata o il tuo bambino.
Non esitare.
Rinuncerai alla tua luce
e al tuo pane
rinuncerai al riposo serale sulla soglia di casa
per intraprendere la dura strada che porta al domani.
Niente ti spaventerà
o avrai paura.
Lo so, è bello ascoltare
una fisarmonica a sera, guardare una stella,
e sognare
è bello stare chino
sulle labbra vermiglie
della tua amata
e sentirla parlare
dei suoi sogni per il futuro.
Ma tu devi dire addio
a tutto questo
e devi metterti in cammino
perché tu sei responsabile
per tutte le fisarmoniche
del mondo,
per tutte le stelle,
per tutte le lampade
e per tutti i sogni
se vuoi chiamarti Uomo.
Se vuoi chiamarti uomo
forse sarà necessario
che ti mettono in prigione per venti o anche più anni
ma tu anche dentro alla prigione
ti ricorderai sempre della primavera,
della tua madre e del mondo.
Tu da quel metro quadrato che sarà la tua cella
continuerai per la tua strada sulla terra.
E quando nell'infinito silenzio di notte
busserai al muro della cella con la mano
dall'altra parte del muro
ti risponderà la Spagna.
Tu, anche se pur vedrai
gli anni passare
e i tuoi capelli imbiancarsi
non invecchierai.
Tu anche dentro alla prigione ogni mattina
ti sveglierai più giovane
giacché sempre nuove lotte cominceremo nel mondo
se vuoi chiamarti Uomo.
Se vuoi chiamarti Uomo
devi esser pronto a morire
un mattino qualsiasi.
La sera prima nella solitudine scriverai
una lunga tenera lettera alla tua madre
scriverai sul muro la data,
le iniziali del tuo nome
ed una parola: Pace
come se scrivessi tutta la storia della tua vita.
Devi essere pronto a morire un mattino qualsiasi
devi poter stare davanti
ai sei fucili
come se stessi davanti
al futuro intero.
Devi, sulla scarica di fucileria che ti sta ammazzando
tu devi poter sentire
i milioni di persone semplici che cantando lottano
per la PACE...
Se vuoi chiamarti Uomo.
Tasos Livaditis