ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ

ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΔΕΥΤΕΡΑ ΠΡΟΣ ΠΥΘΟΚΛΗ

"...Μου έφερε ο Κλέων επιστολή από εσένα στην οποία φαινόταν ότι διατελούσες απέναντί μου με φιλικά αισθήματα αντάξια του ενδιαφέροντός μου για σένα και ότι προσπαθείς με επιτυχία να επαναφέρεις στη μνήμη σου τις σκέψεις που συντελούν σε μια ευτυχισμένη ζωή και μου ζητούσες να σου στείλω για δική σου χρήση σύντομη και καθαρή έκθεση για τα ουράνια φαινόμενα για να μπορείς εύκολα να τα απομνημονεύεις.

Γιατί αυτά που έχω γράψει, είναι δύσκολα για απομνημόνευση, αν και όπως λες τα έχεις μαζί σου συνεχώς. Εγώ με μεγάλη χαρά και ελπίδα δέχθηκα την παράκλησή σου......

........Και πρώτα πρώτα να θεωρείς ότι δεν υπάρχει κανένας άλλος σκοπός της γνώσης για τα ουράνια φαινόμενα είτε λέγονται σε συσχετισμό με άλλα είτε αυτοτελώς, εκτός από την επίτευξη της αταραξίας και μιας σταθερής πεποίθησης, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τις άλλες γνώσεις.

Δεν πρέπει επίσης να εξάγουμε με τη βία το αδύνατο, ούτε να επιζητούμε να κατανοήσουμε το κάθε τι καλά, ούτε να κάνουμε την έρευνά μας πάντοτε τόσο καθαρά όσο όταν συζητάμε για την ανθρώπινη ζωή ή για τις φυσικές αρχές γενικά, όπως, για παράδειγμα, ότι το σύνολο των όντων είναι σώματα και ανέγγιχτη φύση και ότι τα στοιχεία είναι άτμητα και κάθε άλλη άποψη που λέει, ότι μια μόνη εξήγηση των φαινομένων είναι δυνατή, πράγμα που δεν ισχύει για τα ουράνια φαινόμενα, αλλά όλα αυτά επιδέχονται πολλές αιτίες της γένεσής τους και της ουσίας τους χωρίς καμία να είναι αντιφατική με τις αισθήσεις.

Γιατί δεν πρέπει να μελετάμε τη φύση, με κενές υποθέσεις και αυθαίρετους νόμους, αλλά όπως απαιτούν τα φαινόμενα. Γιατί ο βίος μας δεν έχει ανάγκη από παραλογισμούς και κενές δοξασίες αλλά από ζωή χωρίς ταραχές.

Όλα λοιπόν τακτοποιούνται αν εξηγηθούν με την μέθοδο των πολλαπλών αιτιών, σε συμφωνία πάντοτε με τα γεγονότα και αν προβάλλουμε εκείνο που σχετικά με αυτά είναι ευλογοφανές. Όταν όμως κάποιος άλλο αφήνει και άλλο δεν απορρίπτει, παρ' όλο που κατά τον ίδιο τρόπο συμφωνεί με τα φαινόμενα, αυτός είναι φανερό ότι βρίσκεται μακριά από κάθε μελέτη της φύσης και κατρακυλάει στον μύθο.

Μερικά φαινόμενα που εμπίπτουν στην εμπειρία μας, μας παρέχουν ενδείξεις για την ερμηνεία αυτών που συντελούνται στα ουράνια φαινόμενα. Γιατί εδώ κοντά μας βλέπουμε πως γίνονται τα φαινόμενα, ενώ δεν βλέπουμε πως λαμβάνουν χώρα τα ουράνια φαινόμενα και είναι ενδεχόμενο να οφείλονται σε πολλαπλά αίτια.

Ωστόσο πρέπει να παρατηρούμε κάθε φαινόμενο όπως παρουσιάζεται και επιπλέον να διαχωρίζονται από όλα τα γεγονότα που παρουσιάζονται μαζί του, η γένεση των οποίων από ποικίλα αίτια δεν απορρίπτεται από τα γεγονότα που συμβαίνουν σ' εμάς. Κόσμος είναι μια περιοχή του ουρανού που περιέχει τα άστρα και τη γη και όλα τα φαινόμενα, με τη διάλυση του οποίου όλα όσα περιέχονται σ' αυτόν θα περιπέσουν σε σύγχυση. Αυτή η περιοχή αποτελεί τμήμα του απείρου και καταλήγει σε σύνορο το οποίο είναι είτε αραιό είτε πυκνό, που είτε περιστρέφεται είτε μένει ακίνητο και η περιφέρειά του έχει σχήμα στρογγυλό ή τρίγωνο ή οποιεσδήποτε άλλες μορφές. Είναι επίσης ενδεχόμενο να συμβαίνουν όλα μαζί, διότι δεν αντιβαίνουν σε κανένα από τα φαινόμενα αυτού του κόσμου, στον οποίο πουθενά δεν μπορεί να βρεθεί το όριο για να το καταλάβεις.

Ότι υπάρχουν και τέτοιου είδους κόσμοι άπειροι στο πλήθος, είναι εύκολο να το καταλάβεις. Ένας τέτοιος κόσμος μπορεί να γεννηθεί και να βρίσκεται σε χώρο πολύ κενό και όχι τεράστιο και εντελώς καθαρό και κενό όπως λένε μερικοί, αυτό συμβαίνει όταν χύνονται κατάλληλα σπέρματα από έναν κόσμο ή μετακόσμιο ή από περισσότερους κόσμους. Σιγά σιγά προστίθενται το ένα στο άλλο και διαρθρώνονται και προκαλούν αλλαγές θέσεων σε άλλο τόπο, αν τύχει, και προκαλούν ποτίσματα με κατάλληλα άτομα ως το τελικό ωρίμασμα που σταθεροποιείται για όσον χρόνο το δέχονται τα θεμέλια που έχουν τεθεί.

Διότι απαραίτητο δεν είναι μόνο ένα άθροισμα ατόμων ή ένας στρόβιλος (μια δίνη) στον κενό χώρο όπου ένας κόσμος μπορεί να σχηματιστεί, ο οποίος κατά τη γνώμη μερικών αναγκαστικά θα αυξανόταν ώσπου να προσκρούσει σε έναν άλλο. Αυτό αντιμάχεται τα φυσικά φαινόμενα. Ο ήλιος, η σελήνη και τα άλλα άστρα δεν έγιναν χωριστά, ούτε είχαν στην αρχή ανεξάρτητη ύπαρξη και ύστερα συμπεριλήφθηκαν στο σύστημα του κόσμου, αλλά από την αρχή διαμορφώνονταν μαζί με τον κόσμο. Αυξήθηκαν σιγά σιγά με τις προσθέσεις και τα στριφογυρίσματα λεπτότατων στοιχείων, είτε αερικών είτε πύρινων είτε και των δύο μαζί. Έτσι άλλωστε τα επιβεβαιώνουν και οι αισθήσεις. Το μέγεθος του ήλιου, της σελήνης και των άλλων άστρων, είναι σχετικά με εμάς τόσο μεγάλο όσο ακριβώς φαίνεται. Το καθένα όμως χωριστά είναι μεγαλύτερο ή λίγο μικρότερο από αυτό που φαίνεται ή το ίδιο μεγάλο. Κατ' αναλογία φωτιές αναμμένες σε απόσταση εδώ σε εμάς έτσι εμφανίζονται από τις αισθήσεις. Και κάθε αντίρρηση στο σημείο αυτό το ίδιο εύκολα θα καταρριφθεί, εάν κάποιος προσέχει τα καθαρά γεγονότα, πράγμα το οποίο αποδεικνύουν τα βιβλία μου "Περί Φύσεως".

Ανατολή και δύση του ήλιου, της σελήνης και των άλλων άστρων μπορεί να γίνονται με το άναμμα και με το σβήσιμο. Η σύνθεση της ύλης που περιβάλλει τους τόπους ανατολής και δύσης είναι τέτοια ώστε να προκαλεί αυτά τα αποτελέσματα. Κανένα από τα φαινόμενα δεν αντιβαίνει σ' αυτή την εξήγηση. Ή πάλι, το εν λόγω φαινόμενο, μπορεί να προκαλείται από την εμφάνισή τους πάνω απ' τη γη, και από την παρεμβολή της μπροστά τους. Γιατί κανένα από τα φαινόμενα δεν έρχεται σε αντίθεση με αυτά. Και οι κινήσεις αυτών δεν είναι αδύνατο να οφείλονται στον στρόβιλο όλου του ουρανού ή αυτός μπορεί να μένει στάσιμος και τούτα μπορεί να περιστρέφονται ένεκα της φυσικής τους τάσης, που δημιουργήθηκε στην αρχή του κόσμου… ή και λόγω μιας κατανομής του πυρός που κινείται πάντα προς τις πλησιέστερες γειτονικές περιοχές. Οι τροπές του ήλιου και της σελήνης, είναι ενδεχόμενο να οφείλονται στη λόξωση του ουρανού, η οποία έτσι κατ' ανάγκη έχει γίνει εξαιτίας των πολλών χρόνων. Κατά τον ίδιο τρόπο μπορεί να οφείλονται και σε ρεύματα αέρα ή να γίνονται κάτω από την επήρεια ύλης που καίγεται σταδιακά ενώ η γειτονική ύλη λείπει. Ή και από την αρχή να έχει δοθεί κάποια δίνη στα άστρα, τέτοια ώστε να κινούνται ελικοειδώς. Γιατί όλες αυτές οι εξηγήσεις και οι παρόμοιες που με αυτές συγγενεύουν δεν διαφωνούν με τα γεγονότα.....

Το άδειασμα και το γέμισμα της σελήνης μπορεί να οφείλεται στην περιστροφή του σώματος αυτού ή και στους σχηματισμούς του αέρα, ακόμη και σε παρεμβολή κάποιου σώματος και καθ' όλους τους τρόπους σύμφωνα με τους οποίους και τα επίγεια φαινόμενα καλούν σε ερμηνείες αυτού του είδους, εφ' όσον κάποιος δεν είναι προσκολλημένος στον μοναδικό τρόπο εξήγησης και αποδοκιμάζει όλους τους άλλους αδικαιολόγητα, χωρίς να έχει εξετάσει τι είναι δυνατόν στον άνθρωπο να παρατηρήσει και τι αδύνατον. Και αυτό επειδή επιθυμεί να βλέπει τα αδύνατα. Ακόμα είναι ενδεχόμενο η σελήνη από τον εαυτό της να έχει το φως. Ενδέχεται, όμως, και από τον ήλιο. Και γιατί στη γη επίσης βλέπουμε ότι πολλά σώματα έχουν φως από μόνα τους, πολλά δε από άλλα.

Ούτε κανένα ουράνιο φαινόμενο αντιβαίνει σ' αυτές τις ερμηνείες, εάν κανείς χρησιμοποιεί μέθοδο πολλαπλών εξηγήσεων και τις συνακόλουθες σ' αυτές υποθέσεις και αιτίες, χωρίς να αποβλέπει σε ανακόλουθες εξηγήσεις και να δίνει σ' αυτές ανύπαρκτη σπουδαιότητα και έτσι να καταλήγει από άλλους δρόμους στον μοναδικό τρόπο εξήγησης. Η εμφάνιση προσώπου στη σελήνη μπορεί να προέρχεται από παραλλαγή των μερών της ή από κάποια παρεμβολή ή να γίνεται με οποιοδήποτε άλλο τρόπο, ο οποίος φαίνεται να συμφωνεί με τα γεγονότα. Διότι όλα τα ουράνια σώματα δεν πρέπει κανείς να παραλείπει να τα ερευνά με αυτή τη μέθοδο, αν βέβαια κάποιος αντιμάχεται τις αληθινές αποδείξεις, ποτέ δεν θα μπορέσει να εξασφαλίσει γνήσια αταραξία. Η έκλειψη ηλίου και σελήνης μπορεί να γίνεται από το σβήσιμο όπως ακριβώς και στη γη βλέπουμε να γίνεται. Και ακόμη (μπορεί να γίνεται) ένεκα παρεμβολής άλλων σωμάτων είτε της γης είτε κάποιου αόρατου σώματος ή κάποιου άλλου τέτοιου.

Μ' αυτόν τον τρόπο πρέπει να συνεξετάζουμε τις συναφείς αιτίες, και ν' αναγνωρίζουμε ότι δεν είναι αδύνατον κάποιες απ' αυτές να ισχύουν ταυτόχρονα. Ακόμη την κανονικότητα της τροχιάς, όπως ακριβώς εξηγούμε μερικά που συμβαίνουν και σ' εμάς έτσι πρέπει να την εξηγούμε. Και τη θεία φύση στην εξήγηση αυτών δεν πρέπει καθόλου να την μπερδεύουμε, αλλά θα πρέπει να την αφήνουμε αμέτοχη και σε όλη τη μακαριότητά της. Γιατί αν αυτό δεν γίνει, ολόκληρη η αιτιολογία για τα ουράνια φαινόμενα θα είναι μάταια, όπως ακριβώς συνέβη σε μερικούς οι οποίοι δεν ακολούθησαν τη μέθοδο των δυνατών εξηγήσεων, αλλά ξανάπεσαν στη μάταια συλλογιστική ότι αυτά συμβαίνουν με έναν μόνο τρόπο και απόρριψαν όλους τους άλλους πιθανούς και έτσι φερόμενοι στον χώρο του αδιανόητου δεν μπορούν να χουν συνολική θεώρηση των φαινομένων, τα οποία πρέπει να αποδέχονται σαν σημάδια. Η διάρκεια ημέρας και νύχτας παραλλάσσει και γίνεται από τις γρήγορες ή βραδύτερες κινήσεις του ήλιου πάνω από τη γη, ένεκα του ότι διέρχεται από μήκη τόπων που παραλλάσσουν ή ένεκα του ότι αυτούς τους τόπους τους περνάει (ο ήλιος) γρηγορότερα ή βραδύτερα, όπως βλέπουμε μερικές φορές και κοντά μας ανάλογα φαινόμενα, σύμφωνα με τα οποία πρέπει να μελετάμε και τα ουράνια φαινόμενα. Ενώ εκείνοι που υιοθετούν μία μόνο εξήγηση βρίσκονται σε αντίθεση με τα γεγονότα και έχουν πέσει σε λάθος σχετικά με τη δυνατότητα του ανθρώπου να επιτύχει τη γνώση. Σημάδια που προαναγγέλλουν κατά σύμπτωση τον καιρό είναι δυνατόν να συμβαίνουν, όπως ακριβώς και με τα σημάδια εδώ στη γη από τα ζώα, και με τις αλλοιώσεις ή τις μεταβολές του αέρα. Γιατί και οι δύο αυτές εξηγήσεις δεν αντιβαίνουν στα φαινόμενα. Σε ποιες όμως περιπτώσεις οφείλονται στο ένα αίτιο και σε ποιες στο άλλο δεν είναι δυνατό να το καθορίσουμε. Τα σύννεφα μπορεί να σχηματίζονται και να μαζεύονται είτε από συμπύκνωση του αέρα με την πίεση των ανέμων, είτε από τις πλοκές ατόμων πλεγμένων με πλέξιμο κατάλληλο για να το κάνουν ή από τη συγκέντρωση των ατόμων (που ανεβαίνουν) από τη γη στον αέρα. Και με περισσότερους άλλους τρόπους δεν είναι αδύνατο να συντελούνται οι συστάσεις αυτών. Ήδη δε από αυτά, είτε συμπιέζονται είτε αλλάζουν μορφή, είναι δυνατόν να προκαλούνται βροχές, ή ακόμη από πνοή ισχυρών ανέμων από κατάλληλους τόπους οι οποίοι κινούνται στην ατμόσφαιρα και όταν γίνονται ισχυροί προκαλούνται πυκνές βροχές, που οφείλονται σε μερικά αθροίσματα (σύνολα) κατάλληλα για τέτοιες νεροποντές. Είναι ενδεχόμενο οι βροντές να προκαλούνται επειδή κυλάει μέσα στα κοιλώματα των νεφών άνεμος, όπως συμβαίνει και με τα δοχεία εδώ στη γη ή από τον κρότο που κάνει μέσα σε αυτά η φωτιά όταν γίνεται αέρας ή γιατί τα σύννεφα σπάζουν και χωρίζουν ή με το τρίψιμο των σύννεφων που πάγωσαν και έγιναν κρύσταλλα. Και το σύνολο και το μέρος (οι λεπτομέρειες) μας παρακινούν να λέμε ότι με πολλές εξηγήσεις γίνονται τα φαινόμενα. Οι αστραπές επίσης γίνονται με περισσότερους τρόπους, διότι τόσο από το τρίψιμο όσο και από τη σύγκρουση των νεφών μεταξύ τους, ο σχηματισμός των ατόμων που παράγει φωτιά ξεγλυστρά και βγαίνει από μέσα τους, προκαλώντας την αστραπή, καθώς επίσης από τίναγμα από τα νέφη εξαιτίας των ανέμων αυτών των σωμάτων, τα οποία δημιουργούν τη λάμψη. Και από συμπιεσμό των νεφών εφόσον συνθλιβούν τα νέφη, είτε αναμεταξύ τους είτε από τους ανέμους και επειδή (τα νέφη) κρατούν μέσα τους το φως που διαχέεται από τα άστρα, το οποίο στη συνέχεια συγκεντρώνεται λόγω της κίνησης των νεφών και των ανέμων και όταν αργότερα διαφύγει από τα νέφη (δημιουργεί αστραπή). Είτε από διάθλαση διαμέσου των νεφών φωτός της πιο λεπτής υφής, από όπου ένεκα της φωτιάς συμφλέγονται τα νέφη και δημιουργούνται οι βροντές κατά την κίνησή του, Και κατά την θέρμανση του αέρα που γίνεται ένεκα της συντονισμένης κίνησης και από το σφοδρό στριφογύρισμα. Και με το άνοιγμα των νεφών από τον αέρα και με την πτώση των ατόμων που αποτελούν τη φωτιά συντελείται η εμφάνιση της αστραπής. Και πολλές άλλες μέθοδοι μπορούν εύκολα να παρατηρηθούν εφ' όσον δεν απομακρύνεται κανείς από τα φαινόμενα κι έχει τη δυνατότητα να συνεξετάζει τα όμοια με αυτά. Προηγείται δε η αστραπή από τη βροντή σ' έναν τέτοιο σχηματισμό νεφών διότι τη στιγμή που ορμά μέσα ο άνεμος εξωθείται ο σχηματισμός των ατόμων που γεννούν την αστραπή και στη συνέχεια καθώς ο άνεμος στριφογυρίζει (στα κοιλώματα) παράγει τον θόρυβο. Είτε επειδή και τα δύο προκύπτουν την ίδια στιγμή, αλλά η αστραπή κινείται με μεγαλύτερη ταχύτητα προς εμάς, ενώ η βροντή υστερεί, όπως στην περίπτωση δύο σωμάτων που τα βλέπουμε να χτυπιούνται από μακριά. Κεραυνοί προκαλούνται επειδή υπάρχουν συχνές συγκεντρώσεις ανέμων που περιδινούνται και αναφλέγονται και τότε ένα μέρος τους αποκόβεται και ξεχύνεται βίαια στις από κάτω περιοχές. Η αποκοπή συμβαίνει διότι οι γειτονικές περιοχές γίνονται όλο και πυκνότερες λόγω της συμπύκνωσης των νεφών σαν αποτέλεσμα του ξεσπάσματος της περιδινούμενης φωτιάς, με τον ίδιο τρόπο που μπορεί να παραχθεί η βροντή, όταν η φωτιά γίνει πολύ μεγάλη και ταυτόχρονα εξωθείται από τον άνεμο κι έτσι ξεχύνεται από το νέφος, επειδή δεν μπορεί να υποχωρήσει στις γειτονικές περιοχές λόγω της συνεχούς συγκέντρωσης των νεφών του ενός πάνω στο άλλο, και η μεγαλύτερη συγκέντρωση γίνεται πάνω από ένα ψηλό βουνό, όπου και πέφτουν περισσότεροι κεραυνοί. Είναι δεν ενδεχόμενο να προκαλούνται οι κεραυνοί, και με άλλους περισσότερους τρόπους, μόνο η μυθολογική εξήγηση ας αποκλεισθεί. Και θα αποκλεισθεί ο μύθος όταν κανείς ακολουθεί τα γεγονότα και με βάση αυτά ερμηνεύει τα σκοτεινά (αυτά που δεν είναι εμφανή). Φλογισμένοι ανεμοστρόβιλοι είναι ενδεχόμενο να γίνονται και από την κάθοδο νέφους προς τα κατώτερα μέρη με μορφή στύλου κάτω από την ώθηση ισχυρότατου ανέμου, που ωθεί πλάγια το νέφος από τον εξωτερικό αέρα. Είτε από άνεμο που πνέει κυκλικά, επειδή κάποιος άνεμος το συνωθεί εκ των άνω είτε αφού γίνει μεγάλη έφοδος ανέμων προς αυτό είτε επειδή δεν μπορεί να περάσει στα πλάγια από την γύρω συμπύκνωση του αέρα. Και όταν μεν το φλογισμένο νέφος κατεβαίνει στη γη, δημιουργούνται ανεμοστρόβιλοι, έως ότου συντελεσθεί η ολοκλήρωση σύμφωνα με την κίνηση του ανέμου. Όταν δε κατεβαίνει στη θάλασσα δημιουργούνται σίφουνες. Σεισμοί είναι ενδεχόμενο να γίνονται και ένεκα του ότι μέσα στη γη έχει αιχμαλωτισθεί αέρας, έτσι ώστε η γη κόβεται σε μικρούς όγκους και κινείται συνέχεια κι αυτό προκαλεί τους κραδασμούς. Ο άνεμος αυτός είτε εισέρχεται από μόνος του, είτε, επειδή όγκοι χωμάτων πέφτουν μέσα σε σπηλαιώδη ανοίγματα της γης, μετατρέπουν σε άνεμο τον αέρα που περικλείεται σ' αυτά. Και από την ίδια τη διάδοση της κίνησης από την πτώση όγκων χωμάτων πολλών που πάλι τινάζονται και όταν συναντήσουν πυκνότερα και σκληρότερα σώματα γης είναι ενδεχόμενο να προκαλούνται από αυτά σεισμοί.

Και οι κινήσεις αυτές της γης είναι ενδεχόμενο να γίνονται και με περισσότερους άλλους τρόπους. Οι δε άνεμοι συμβαίνει να γίνονται από καιρού εις καιρόν, όταν κάποιες εξωτερικές ύλες σιγά σιγά περνούν μέσα από αέρα ή από την άφθονη συγκέντρωση νερού. Οι άλλοι άνεμοι προκαλούνται αν λίγοι από αυτούς πέσουν σε πολλά κοιλώματα, κι έτσι γίνει η ενίσχυσή τους. Το χαλάζι δημιουργείται από πιο σταθερή πήξη, όταν κάποια αέρια σώματα συσσωματώνονται απ' όλες τις πλευρές και καταμερίζονται. Και από μέτρια πήξη ορισμένων μορίων νερού και την ταυτόχρονη διαίρεσή τους, πράγμα που προκαλεί την ίδια στιγμή την συμπύκνωση και τον διαχωρισμό τους, έτσι ώστε να συσσωματώνονται καθώς παγώνουν τόσον κατά μέρη όσο και στο σύνολό τους. Το δε στρογγυλό σχήμα τους δεν είναι αδύνατο να γίνεται από το ότι έχουν λειώσει από όλα τα μέρη τα άκρα τους είτε επειδή κατά το σχηματισμό τους, τα σώματα, είτε αέρια είτε υδάτινα, συγκεντρώνονται κατά μέρη ομαλά απ' όλες τις διευθύνσεις, καθώς φημολογείται. Το χιόνι είναι ενδεχόμενο να σχηματίζεται από λεπτή βροχή και εκχέεται από τα νέφη μέσα από συμμετρικούς πόρους και από σφοδρές και συνεχείς πιέσεις ανέμων από κατάλληλα σύννεφα, το οποίο αργότερα κατά την πτώση του δέχεται πήξη από κάποιο ισχυρό ρεύμα ψυχρού αέρα των νεφών στις κάτω από τα νέφη περιοχές. Ακόμη και από πήξη (μπορεί να πέσει χιόνι) σε σύννεφα με ομοιόμορφη αραιότητα μέσα από νέφη υδατοειδή που συγκρούονται αναμεταξύ τους και που βρίσκονται πολύ κοντά το ένα με το άλλο και αφού δημιουργούν κάτι σαν συμπίεση δημιουργούν χαλάζι, πράγμα το οποίο γίνεται συχνά στην ατμόσφαιρα. Αλλά και από τριβή νεφών τα οποία έχουν συμπυκνωθεί, μπορεί να γίνεται αυτή η συσσώρευση χιονιού.

Ακόμη είναι ενδεχόμενο και με άλλους τρόπους να δημιουργείται χιόνι. Δρόσος δημιουργείται από τη συγκέντρωση μεταξύ τους μορίων αυτού του είδους από τον αέρα, τα οποία συντελούν στη δημιουργία αυτής της υγρασίας με ανύψωση είτε μορίων από νοτερούς τόπους ή από τόπους που περιέχουν νερά... δρόσος δημιουργείται. Έπειτα, αφού συγκεντρωθούν αυτά στο ίδιο μέρος και δημιουργήσουν υγρασία, ξαναπέφτουν στους κάτω τόπους, όπως ακριβώς συχνά παρατηρούμε να γίνεται και σε φαινόμενα στη γη.

Και η πάχνη δημιουργείται από μεταβολή των σωματιδίων της δρόσου, όταν σωματίδια όπως αυτά που περιγράψαμε υφίστανται ένα συγκεκριμένο είδος συμπύκνωσης λόγω γειτονίας ψυχρής ατμόσφαιρας. Πάγος δημιουργείται με το διώξιμο από το νερό των στρογγυλών μορίων και με τη συμπίεση των σκαληνών και οξυγωνίων ατόμων που υπάρχουν στο νερό. Και επιπλέον από εξωτερική επαύξηση αυτού του είδους των ατόμων, τα οποία, αφού συνενώνονται, δημιουργούν πήξη στο νερό, αφού εκδιώξουν πολλά από τα στρογγυλά άτομα. Το ουράνιο τόξο γίνεται από πτώση του φωτός του ήλιου πάνω σε αέρα γεμάτο με νερό ή από κάποια ανάμειξη του αέρα με το φως, η οποία γεννάει τις ιδιότητες αυτές των χρωμάτων, όλων μαζί ή της κάθε μιας χωριστά. Από αυτό, καθώς αντανακλάται πάλι στις γειτονικές περιοχές του αέρα, μπορεί να πάρει την απόχρωση που βλέπουμε, μέσω της λάμψης του φωτός πάνω στα διάφορα μέρη του.

Η εμφάνιση του κυκλικού του σχήματος προκαλείται επειδή γίνονται αντιληπτά από την όρασή μας όλα του τα σημεία σε ίση απόσταση, ή επειδή τα άτομα συμπιέζονται στον αέρα ή μέσα στα νέφη από τον ίδιο αέρα, ώστε να δημιουργούν κύκλο κι έτσι ο συνδυασμός αποκτά στρογγυλό σχήμα. Στεφάνι (άλως) γύρω από τη σελήνη δημιουργείται όταν ο αέρας από πάνω συγκεντρώνεται προς τη σελήνη ή όταν αυτός αναστέλλει ομοιόμορφα τα ρεύματα από τη σελήνη ώστε να αποτυπώνεται ένας κύκλος στη νεφοειδή μάζα που δεν χωρίζεται από αυτή. Ή ακόμη όταν αναστέλλει τον αέρα που άμεσα την περιβάλλει συμμετρικά απ' όλες τις πλευρές και έτσι σχηματίζεται ένας πυκνός δακτύλιος. Αυτό το στεφάνι δημιουργείται μερικώς μόνο, όταν ένα βίαιο ρεύμα εξωτερικά κινείται προς το φεγγάρι ή όταν θερμότητα εμποδίζει τα περάσματα με τέτοιο τρόπο ώστε να παράγεται αυτό το φαινόμενο. Κομήτες αστέρες δημιουργούνται από φωτιές που ανάβουν από καιρό σε καιρό σε κάποιες περιοχές των ουρανίων σωμάτων, επειδή συστρέφονται κυκλικά ή επειδή ο ουρανός πάνω από μας κάνει κάποια ιδιαίτερη κίνηση ώστε να φαίνονται αυτά τα άστρα είτε αυτά σε μερικές περιπτώσεις ξεχύθηκαν από κάποιο περιστατικό και έφθασαν στους δικούς μας τόπους και έγιναν φανερά. Και η εξαφάνιση αυτών γίνεται από τις αντίθετες αιτίες. Η περιφορά μερικών από τα άστρα αναστρέφεται, όχι μόνον διότι στέκουν στο μέρος του κόσμου που είναι ακίνητο, γύρω από το οποίο όλο το υπόλοιπο στρέφεται, όπως λένε μερικοί, αλλά και γιατί μπορεί αυτά τα άστρα να περιβάλλονται από μία δίνη αέρα η οποία τα εμποδίζει να περιφέρονται όπως τα άλλα, ή και γιατί δεν υπάρχει στη συνέχεια γι' αυτά η αναγκαία καύσιμη ύλη για να πάνε πιο μακριά. Σ' αυτόν όμως τον τόπο όπου βλέπουμε να υπάρχουν την έχουν (την καύσιμη ύλη). Είναι δε δυνατόν αυτό να γίνεται και με άλλους περισσότερους τρόπους, εάν κάποιος μπορεί να σκέφτεται σύμφωνα με τα γεγονότα. Μερικά άστρα πλανώνται, εάν αυτή είναι η πραγματική τους κίνηση, ενώ άλλα είναι ενδεχόμενο να μην κινούνται με αυτόν τον τρόπο ίσως επειδή από την αρχή εξαναγκάστηκαν να κινούνται έτσι κυκλικά, ώστε τα μεν να περιστρέφονται στην ίδια κανονική τροχιά, ενώ τα άλλα σε ανώμαλη. Είναι επίσης ενδεχόμενο στους τόπους τους οποίους διασχίζουν, σε ορισμένα μέρη να υπάρχουν ομοιόμορφες μάζες αέρα, που να αναγκάζουν να συνωθούνται στο ίδιο μέρος ομαλά και τα κινούν, ενώ σε άλλα παρουσιάζουν ανωμαλία που προξενεί τις κινήσεις που παρατηρούνται. Το να τους αποδίδει κανείς μια και μοναδική αιτία, ενώ τα ίδια τα γεγονότα απαιτούν περισσότερες, είναι παραφροσύνη και κακώς γίνεται από εκείνους που έχουν επιδοθεί με ζήλο στην απερίσκεπτη αστρολογία και που αποδίδουν τα αίτια σε κούφια πράγματα, όταν δεν απαλλάσσουν καθόλου τη θεία φύση από το βάρος της ευθύνης τους. Το ότι συμβαίνει μερικά άστρα να φαίνονται ότι βρίσκονται πίσω από άλλα, είναι διότι παρ' όλο που κινούνται στην ίδια τροχιά, περιφέρονται πιο αργά, και επίσης επειδή στην πραγματικότητα κινούνται προς την αντίθετη κατεύθυνση, παρ' όλο που τραβιούνται πίσω από την ίδια στροβιλώδη κίνηση και επειδή άλλα περιστρέφονται σε μεγαλύτερους τόπους κι άλλα σε μικρότερους, αν και κάνουν την ίδια στροβιλώδη κίνηση. Το να δίνει όμως κανείς μια μόνο εξήγηση γι' αυτά τα συμβάντα, αρμόζει μόνο σ' εκείνους που επιθυμούν να θαμπώνουν το πλήθος.

Τα άστρα που λέγονται ότι πέφτουν μπορεί να οφείλονται ή στην αμοιβαία τριβή των ίδιων των άστρων και στην πτώση των θραυσμάτων κάθε φορά που συμβαίνει να τα φυσάει άνεμος, όπως ελέγαμε και για τις αστραπές. Ακόμη, από τη συγκέντρωση ατόμων που συντελούν στη φωτιά, όταν συμβεί κάποιο μάζεμα παρόμοιων υλικών για να το προκαλέσει και μια κίνηση προς την κατεύθυνση που προέκυψε από την αρχική συγκέντρωση, είτε από συγκέντρωση ανέμου σε ορισμένες πυκνές και ομιχλώδεις μάζες και την εκπύρωσή του καθώς περιδινείται και στη συνέχεια από την εκρηκτική του έξοδο από εκείνο που τον περιείχε και την ορμή του προς το σημείο όπου τείνει. Υπάρχουν κι άλλοι τρόποι που εξηγούν το φαινόμενο και που δεν έχουν καμία σχέση με τους μύθους. Τα σημάδια του καιρού που δίνονται από κάποια ζώα προκύπτουν από απλή σύμπτωση. Διότι τα ζώα δεν ασκούν κανέναν καταναγκασμό στον χειμώνα για να τελειώσει ούτε κάθεται κάποια θεία φύση να παρατηρεί τις εκδηλώσεις των ζώων και έπειτα να εκτελεί τα προγνωστικά. Διότι, ούτε το οποιοδήποτε ζώο, που όσο μικρό και αν είναι, είναι χαρισματικό, δεν θα έπεφτε σε τέτοια ανοησία, πόσο μάλλον το όν που είναι προικισμένο με τέλεια μακαριότητα. Αυτά όλα, Πυθοκλή, να τα κρατήσεις καλά στο μυαλό σου. Γιατί θα σε βοηθήσουν να ξεκόψεις για πάντα από τη μυθολογία, και θα μπορείς να καταλαβαίνεις τα παρόμοια με εκείνα που είδαμε. Να βαλθείς όμως με όλα σου τα δυνατά να εμβαθύνεις στις πρώτες αρχές, στην έννοια του άπειρου και στα συγγενικά προβλήματα. Να στοχαστείς ακόμη τα κριτήρια της αλήθειας και τα συναισθήματα και τον λόγο για τον οποίο καταπιανόμαστε με αυτές τις θεωρίες. Διότι τούτα αν μελετηθούν διεξοδικά θα μας κάνουν ικανούς να κατανοήσουμε τις αιτίες των επιμέρους. Όσοι όμως αυτά δεν τα πιάσανε με την καρδιά τους, ούτε τα ζητήματα τα ίδια μπορούν να καταλάβουν ούτε να φτάσουν στο σκοπό που αυτές οι μελέτες επιδιώκουν."

βλέπε και: ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ

Διογένης Λαέρτιος

εκδόσεις ΛΙΒΑΝΗ