Η Σημασία και η Α ξ ί α... του ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ

Το π α ι χ ν ί δ ι... αρχίζει από την βρεφική ηλικία. 

Το χ α μ ό γ ε λ ο  του μωρού...

σαν α π ά ν τ η σ η.. στους «μορφασμούς» της μάνας

ή των άλλων σημαντικών προσώπων στη ζωή του,

όπως και το  κ ρ ύ ψ ι μ ο.. 

με τα χέρια του προσώπου της μαμάς

και η ε π α ν ε μ φ ά ν ι σ ή του…

θεωρείται το π ρ ώ τ ο.. παιχνίδι του βρέφους,

μέσω του οποίου γ ν ω ρ ί ζ ε ι.. τον κόσμο, 

ενώ παράλληλα μ α θ α ί ν ε ι... να  ε λ έ γ χ ε ι..

την δυσαρέσκεια και την αγωνία του

από την  α π ο υ σ ί α.. της μητέρας του.

Αργότερα θα παίξει από μόνο του επαναλαμβάνοντας

το «κ ρ ύ β ο μ α ι... και  ε π α ν ε μ φ α ν ί ζ ο μ α ι»,

παίζοντας πολλές φορές..

την εμπειρία του αποχωρισμού και της επιστροφής,

έτσι ώστε... να μπορέσει να κυριαρχήσει

στο έντονο αίσθημα του αβοήθητου

που νοιώθει... 

όταν η μαμά δεν είναι παρούσα κοντά του.

Αρχικά το παιχνίδι έχει «ρόλο ε ξ ά σ κ η σ η ς»

και ανακάλυψης του κόσμου.

Μέσα απ’την διαδικασία του παιχνιδιού μ α θ α ί ν ε ι..

να αναγνωρίζει τα αντικείμενα και τη χρήση τους,

ενώ συγχρόνως ε κ φ ρ ά ζ ε ι επιθυμίες και συναισθήματα

που του προκαλούν πρόσωπα και αντικείμενα.

Στην πορεία τα παιχνίδια χρησιμοποιούνται  
σ υ μ β ο λ ι κ ά. 

Το παιδί  α ν α π α ρ ι σ τ ά... ότι γίνεται γύρω του.

Όλα τα παιχνίδια και τα πράγματα παίρνουν ζωή.

Μ ε τ α ξ ύ... φαντασίας και πραγματικότητας 

θα δώσει ρόλους,

μ ι μ ο ύ μ ε ν ο... την καθημερινότητα.

«Φ τ ι ά χ ν ε ι.. χαλάει 
και ξ α ν α φ τ ι ά χ ν ε ι τον κόσμο»,

επαναλαμβάνοντας το ίδιο ξανά και ξανά… 

Στη σφαίρα της παντοδυναμία του δοκιμάζει τα πάντα

«σαν να ήταν αληθινά».

"Γ ί ν ε τ α ι"…. άλλοτε η  κ α λ ή  μαμά που  φ ρ ο ν τ ί ζ ε ι

ή ο καλός μπαμπάς που  π ρ ο σ τ α τ ε ύ ε ι..

κι άλλοτε  ο α υ σ τ η ρ ό ς  γονιός που τιμωρεί σκληρά…

κι άλλοτε πάλι... 

θα παίζει  το ρόλο του κακού που καταστρέφει

ή του καλού που σώζει από την καταστροφή.

Μια  α έ ν α η  μάχη του Καλού και του Κακού,

της Δημιουργίας και της Καταστροφής,

στο «τ ρ α γ ι κ ό.. παιχνίδι του Γίγνεσθαι»,

όπως μας λέει ο Ηράκλειτος.

Αναπτύσσει έτσι την ι κ α ν ό τ η τ α.. να εκφράσει

με χίλιους τρόπους.. ό,τι δεν καταφέρνει να πει με λόγια,

ενώ την ίδια στιγμή ε π ε ξ ε ρ γ ά ζ ε τ α ι.. 

ψυχικά την εμπειρία του,

α φ ο μ ο ι ώ ν ε ι τις νέες κατακτήσεις του...

και  ε ν ι σ χ ύ ε τ α ι.. 

μ'αυτό τον τρόπο η νοητική του ικανότητα.

Το σ υ μ β ο λ ι κ ό  παιχνίδι, αντανακλά συχνά

τον εσωτερικό κόσμο του παιδιού.

Γίνεται χ ώ ρ ο ς... έκφρασης των επιθυμιών,

των εσωτερικών ψυχικών εντάσεων,

των φόβων και των άλλων συναισθημάτων του.

Του ε π ι τ ρ έ π ε τ α ι  έτσι

 η  ε κ φ ό ρ τ ι σ η.. του άγχους

και αναπτύσσεται η ικανότητα  ε λ έ γ χ ο υ

της δύσκολης  ή πολλές φορές σκληρής πραγματικότητας,

ενώ ανακαλύπτει την δυνατότητα προσπάθειας ελέγχου

των απαγορευμένων επιθυμιών του.

Μέσα από το παιχνίδι, χ ω ρ ί ς.. τον φόβο τιμωρίας,

ε κ φ ρ ά ζ ε ι και α ν α κ α λ ύ π τ ε ι 
τη δική του εχθρότητα,

την ε π ι θ ε τ ι κ ό τ η τ α  
ή την  κ α τ α σ τ ρ ο φ ι κ ό τ η τ α

αλλά και την φ α ν τ α σ τ ι κ ή 
ή πραγματική  ε χ θ ρ ό τ η τ α

που βιώνει από το περιβάλλον του.

Το συμβολικό παιχνίδι 

για να έχει την αρμόζουσα λειτουργικότητα,

πρέπει να γίνεται  α υ θ ό ρ μ η τ ο.. και α β ί α σ τ ο,

με φυσικότητα, 
χ ω ρ ί ς... παρεμβολές και καθοδήγηση. 

Το παιδί γίνεται σ υ γ χ ρ ό ν ω ς... 

σκηνοθέτης και πρωταγωνιστής.

Συνήθως θέλει να παίζει μόνο του,

άλλες φορές επιζητά την παρουσία του άλλου,

της μαμάς του συνήθως ή και του μπαμπά

ή άλλου αγαπημένου προσώπου εμπιστοσύνης,

που  ξ έ ρ ε ι.. να π ρ ο σ έ χ ε ι..

και να σ έ β ε τ α ι την ανάγκη του

για έκφραση μέσω του παιχνιδιού.

Η π α ρ ο υ σ ί α  του ενήλικα γίνεται πολύτιμη 

και βοηθά το παιδί

να δ ι α π ρ α γ μ α τ ε υ τ ε ί.. πιο σοβαρά θέματα

και να επιχειρήσει πιο δύσκολους  ρ ό λ ο υ ς.

Το Παιδί μ’άλλα λόγια, χρειάζεται 

«σοβαρούς, φιλικούς και έμπιστους θεατές»

που να ξέρουν να εκτιμούν και να σέβονται 

τις ανάγκες και τις επιθυμίες του

και δεν τον ενοχλούν... 

στην τόσο σημαντική αυτή λειτουργία της ανακάλυψης

του εσωτερικού και εξωτερικού κόσμου.

Αρκετές φορές δίνει ρόλους και στον ενήλικα, 

καλώντας τον να παίξει μαζί του,

υπαγορεύοντάς του κάποιες φορές τι πρέπει να κάνει…

σε μια προσπάθεια α ν ά π τ υ ξ η ς.. της πρωτοβουλίας 

και της  α υ τ ο ν ο μ ί α ς  του 

ενώ παράλληλα βελτιώνει και ισχυροποιεί 

τη σχέση του με τον ενήλικα.

Η α λ λ α γ ή  ρόλων μέσα στο παιχνίδι 

διευκολύνει πολύ σ’αυτή την διαδικασία.

Συχνά ε π ι δ ι ώ κ ε ι.. τον θαυμασμό 

και  α ν α ζ η τ ά.. την επιβεβαίωση στα μάτια του άλλου,

 διερευνά τις εκφράσεις του προσώπου

και δίνει μεγάλη σημασία στα σ χ ό λ ι α... 

που θα κάνουν οι μεγάλοι, για την..

 «σκηνοθεσία και την ικανότητα της απόδοσης των ρόλων». 

Έτσι ο φόβος, η αγωνία και το άγχος 

μετατρέπονται σε ε υ χ α ρ ί σ τ η σ η.

Με την επανάληψη η ποσότητα, η ποιότητα 

και η ένταση του άγχους ε λ α τ τ ώ ν ε τ α ι.

Στο τέλος ικανοποιημένο πια αφήνει το παιχνίδι 

αναζητώντας άλλη απασχόληση 

ή διαφορετική επικοινωνία με τους γονείς 

ή τους ενήλικες συμπαίχτες του.

Νοιώθει συγχρόνως πιο δ υ ν α μ ω μ έ ν ο 

και περισσότερο κ ο ι ν ω ν ι κ ό.

Σε μεγαλύτερη ηλικία, 
τα παιχνίδια αλλάζουν εντελώς μορφή

γιατί αποκτούν κ α ν ό ν ε ς...

Οι κανόνες του παιχνιδιού διευκολύνουν την κατανόηση

και την συνειδητοποίηση της έ ν ν ο ι α ς του αποτελέσματος,

ενώ παράλληλα επιτρέπουν να αναπτυχθεί η λογική σχέση

ανάμεσα στο «αίτιο» και το αποτέλεσμα…

Τα παιχνίδια σ’αυτές τις ηλικίες είναι συνήθως ομαδικά

και έχουν εθιμοτυπικό χαρακτήρα, 
μεταδίδονται από γενιά σε γενιά

και βοηθούν στη κ ο ι ν ω ν ι κ ο π ο ί η σ η των παιδιών

και την ικανότητά τους να αναπτύσσουν σχέσεις φιλίας

με τους άλλους συνομήλικες.

«Εκεί που υπάρχει φ ι λ ί α.. ο έλλογος έλεγχος 
και η αυστηρότητα των Νόμων περισσεύουν»

είχε πει ο Αριστοτέλης.

Το ο μ α δ ι κ ό  παιχνίδι διευκολύνει το παιδί

ν’αναπτύξει την φαντασία και την πρωτοβουλία του,

Μέσα από την διαδικασία του Ομαδικού παιχνιδιού  

δ ρ α σ τ η ρ ι ο π ο ι ε ί τ α ι.. και ε ξ ε λ ί σ σ ε τ α ι...

η δημιουργική ικανότητα  των παιδιών,

δ ι ε υ κ ο λ ύ ν ε τ α ι... η ανάπτυξη της ικανότητας τους 

για  α ν τ α λ λ α γ ή... ιδεών και απόψεων,

αποκτούν και χαίρονται  
την ικανότητα του μ ο ι ρ ά σ μ α τ ο ς

και της μεταξύ τους σ υ ν α λ λ α γ ή ς... ενώ παράλληλα

βελτιώνεται... η π ρ ο σ α ρ μ ο σ τ ι κ ή  ικανότητα

στους κοινά αποδεκτούς κανόνες και ρόλους.

Παράλληλα η περιέργεια για μ ά θ η σ η ... αυξάνεται,

μέσα σ’ένα  κλίμα θεμιτού ανταγωνισμού και άμιλλας,

αναπτύσσεται  η ικανότητα σ υ μ μ ό ρ φ ω σ η ς,

ενώ παράλληλα ενισχύεται  η  π ρ ω τ ο β ο υ λ ί α.

Εξελίσσεται και αναπτύσσεται με το χρόνο,  

η ανοχή στις ματαιώσεις... 

 και η επιθυμία για ατομική διάκριση.

‘Ετσι με το χρόνο 

η ά μ ι λ λ α... αντικαθιστά τον  α ν τ α γ ω ν ι σ μ ό, 

και την ε π ι θ υ μ ί α.. κυριαρχίας 
και εγωιστικής επικράτησης.

Ε κ φ ο ρ τ ί ζ ε τ α ι.. 
και ελέγχεται το άγχος, οι φόβοι και η αγωνία 

και α υ ξ ά ν ε τ α ι... 
η υπευθυνότητα και η κ ο ι ν ω ν ι κ ό τ η τ ά...

Είναι φανερό ότι το  π α ι χ ν ί δ ι... 
κατέχει μια ουσιαστική

και σημαντική θέση στη ζωή του παιδιού,

μοιάζει σαν «τροφή» και  «ανάσα» της Ψυχής"

και γίνεται ι δ α ν ι κ ή.. δημιουργική ά σ κ η σ η.. 

για το Νου και το σώμα…

Η σημασία του όμως... δεν γίνεται αρκετά καλά αντιληπτή

από τον γονέα σήμερα… και αυτό οδηγεί στη μη ενίσχυση

και κάποιες φορές φτάνει μέχρι την απαγόρευσή του..  

«Είναι δ ύ σ κ ο λ ο...      
 να πολεμά κανείς ενάντια στην καρδιά του,

γ ι α τ ί καθετί που ποθεί.. το αγοράζει με την ψυχή του»,

μας λέει ο Ηράκλειτος…. μιλώντας σαφώς…

για το ψυχικό κόστος του ελέγχου των επιθυμιών 

και των συναισθημάτων από την λογική.. 

στο όνομα της πραγματικότητας.

Συχνά ξεχνάμε... ότι υπάρχει μια σ υ ν έ χ ε ι α, 
που αρχίζει από το μοναχικό ατομικό παιχνίδι,  
ή το παιχνίδι με θεατές,

χαρακτηριστικό των πρώτων χρόνων ζωής του παιδιού,

στο δημιουργικό ομαδικό παιχνίδι…. για να φτάσει

στις πρώτες εκπαιδευτικές, μουσικές, αθλητικές 

και πολιτιστικές εκδηλώσεις... που ανοίγουν

το δρόμο της δ η μ ι ο υ ρ γ ί α ς.. 

και της  τ έ χ ν η ς.. στο μέλλον.  

ΠΑΙΔΙ….. ΠΑΙΧΝΙΔΙ…. ΜΑΘΗΣΗ και ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

πάνε παρέα, όταν αναπτύσσονται... 
σε μια ατμόσφαιρα Σ ε β α σ μ ο ύ... Α γ ά π η ς... 
κ α τ α ν ό η σ η ς  και..  σ τ ή ρ ι ξ η ς... 

των αναπτυξιακών αναγκών του παιδιού. 

Σας Ευχαριστώ… για το ενδιαφέρον  σας

Βάσω Χ.