Οδυσσέας Ελύτης

«ΑΣ μου επιτραπεί, παρακαλώ, να μιλήσω

στο όνομα της φ ω τ ε ι ν ό τ η τ α ς  
και της  δ ι α φ ά ν ε ι α ς. 

Επειδή οι ιδιότητες αυτές 
είναι που καθορίσανε τον χώρο

μέσα στον  οποίο μου ε τ ά χ θ η  
να μεγαλώσω και να ζήσω.

Και αυτές είναι που ένιωσα, σιγά-σιγά, 

να ταυτίζονται μέσα μου

με την ανάγκη να εκφρασθώ. 

Είναι σωστό 
να προσκομίζει κανείς στην τέχνη

αυτά που του  υ π α γ ο ρ ε ύ ο υ ν 

 η προσωπική του εμπειρία

και οι α ρ ε τ έ ς  της  γ λ ώ σ σ α ς  του. 

Πολύ περισσότερο... 
όταν οι καιροί είναι σ κ ο τ ε ι ν ο ί

και αυτό που του υ π α γ ο ρ ε ύ ο υ ν....

είναι μια όσο το δυνατόν 
μεγαλύτερη ο ρ α τ ό τ η τ α.

......................................................................................

Μας έφταιγε άλλοτε η αμάθεια. 

Σ ή μ ε ρ α   μας φταίει η μεγάλη  γ ν ώ σ η.

Δεν έρχομαι μ' αυτά που λέω 

να προστεθώ στην μακρά σειρά

των επικριτών του τεχνικού μας πολιτισμού.

Μια σοφία παλαιή.... 
όσο και η χώρα που μ' εξέθρεψε,

μ' εδίδαξε να δέχομαι την εξέλιξη, 
να χωνεύω την πρόοδο

μαζί με όλα της τα παρεπόμενα,

όσο δυσάρεστα και αν μπορεί να είναι αυτά.

Τότε όμως η ποίηση;

 Τί αντιπροσωπεύει 
μέσα σε μια τέτοια κοινωνία;

Απαντώ: τον μόνο χώρο 

όπου η δύναμη του αριθμού δεν έχει πέραση.

Και ακριβώς, η εφετινή απόφασή σας 

να τιμήσετε στο πρόσωπό μου

την ποίηση μιας μικρής χώρας

 δείχνει σε πόσο αρμονική ανταπόκριση

βρίσκεστε με την χαριστική 
αντίληψη της τέχνης,

 την αντίληψη ότι η τ έ χ ν η... είναι η μόνη

 εναπομένουσα π ο λ έ μ ι ο ς  της ισχύος

που κατήντησε να έχει στους καιρούς μας 

η ποσοτική αποτίμηση των αξιών.

Είναι, το ξέρω, άτοπο ν' αναφέρεται κανείς 

σε προσωπικές περιπτώσεις.

Και ακόμη πιο άτοπο να παινά το σπίτι του. 

Είναι όμως κάποτε απαραίτητο,

στο βαθμό που αυτά βοηθούν 
να δούμε πιο καθαρά

μιαν ορισμένη κατάσταση πραγμάτων. 

Και είναι σήμερα η περίπτωση.

Μου εδόθηκε, αγαπητοί φίλοι, να γράφω 

σε μια γ λ ώ σ σ α  που μιλιέται μόνον

 από μερικά εκατομμύρια ανθρώπων.

Παρ' όλ' αυτά, μια γ λ ώ σ σ α.... 

που μιλιέται επί δυόμιση χιλιάδες χρόνια

χ ω ρ ί ς  διακοπή και μ' ελάχιστες διαφορές.

Η παράλογη αυτή, φαινομενικά, διάσταση, 

αντιστοιχεί και στην υλικο-πνευματική
οντότητα της χώρας μου.

Που είναι μικρή σε έκταση χώρου 

και απέραντη σε έκταση χ ρ ό ν ο υ.

Και το αναφέρω όχι διόλου 

για να υπερηφανευθώ...

αλλά για να δείξω τις δυσκολίες

 που αντιμετωπίζει ένας ποιητής

όταν χρησιμοποιεί 

για τα πιο αγαπημένα πράγματα

τις ίδιες λέξεις που χρησιμοποιούσαν 

μία Σαπφώ ή ένας Πίνδαρος π.χ.

-χωρίς ωστόσο να έχει το αντίκρυσμα 

που είχαν εκείνοι επάνω στην έκταση

 της π ο λ ι τ ι σ μ έ ν η ς  τότε ανθρωπότητας.

Εάν η γλώσσα αποτελούσε απλώς 

ένα μέσον επικοινωνίας, 

πρόβλημα δεν θα υπήρχε.

Συμβαίνει όμως ν' αποτελεί

 και εργαλείο μαγείας και φορέα ηθικών αξιών.

Προσκτάται η  γ λ ώ σ σ α... 

στο μάκρος των αιώνων ένα ορισμένο ή θ ο ς.

Και το ή θ ο ς αυτό.... γεννά υ π ο χ ρ ε ώ σ ε ι ς.

Χωρίς να λησμονεί κανείς 

ότι στο μάκρος εικοσιπέντε αιώνων

δεν υπήρξε ούτε ένας, επαναλαμβάνω ούτε ένας,

που να μην γράφτηκε ποίηση στην ελληνική γλώσσα.

Να τι είναι το μεγάλο βάρος παράδοσης 

που το όργανο αυτό σηκώνει.

Το παρουσιάζει ανάγλυφα η νέα ελληνική ποίηση.

...........................................................

Λέμε, και το διαπιστώνουμε κάθε μέρα, 

ότι ζούμε... σ' ένα χ ά ο ς  ηθικό.

Κι αυτό, τη στιγμή που ποτέ άλλοτε

 η κατανομή των στοιχείων

της υλικής μας ύπαρξης 

δεν έγινε με τόσο σύστημα,

τόση στρατιωτική θα έλεγα τάξη,

 τόσον αδυσώπητο έλεγχο.

Η αντίφαση είναι διδακτική.

 Οταν σε δύο σκέλη το ένα υπερτροφεί, 

το άλλο ατροφεί.

Μια αξιέπαινη ροπή να συνενωθούν 

σε ενιαία μονάδα οι λαοί της Ευρώπης,

προσκόπτει σήμερα 

στην αδυναμία να συμπέσουν τα ατροφικά

και τα υπερτροφικά σκέλη του π ο λ ι τ ι σ μ ο ύ  μας.

Οι α ξ ί ε ς  μας....

 ούτε αυτές δεν αποτελούν μια γλώσσα κοινή.

........................................................

Δεν αρκεί να ονειροπολούμε με τους στίχους.

 Είναι λίγο.

Δεν αρκεί να πολιτικολογούμε. 

Είναι πολύ.

Κατά βάθος ο υλικός κόσμος είναι απλώς

 ένας σωρός από υλικά.

Θα εξαρτηθεί από το αν είμαστε καλοί 

ή κακοί αρχιτέκτονες το τελικό αποτέλεσμα.

Ο Παράδεισος ή η Κόλαση που θα χτίσουμε.

Εάν η ποίηση παρέχει μια διαβεβαίωση

 και δη στους καιρούς τους durftiger

είναι ακριβώς αυτή: 

ότι η μ ο ί ρ α  μας παρ' όλ' αυτά 

βρίσκεται στα  χ έ ρ ι α  μας."

 .... στην τελετή απονομής του Νόμπελ Λογοτεχνίας 

10 Δεκεμβρίου του 1979