Η Σημασία και η Αξία του ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ

Η Σημασία και η Αξία του ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ

Το παιχνίδι αρχίζει από την βρεφική ηλικία.

Το χαμόγελο του μωρού σαν απάντηση στους μορφασμούς της μαμάς ή των άλλων σημαντικών προσώπων στη ζωή του, όπως και το κρύψιμο με τα χέρια του προσώπου της μαμάςκαι η επανεμφάνισή του... θεωρείται σαν το πρώτο παιχνίδιτου βρέφους, μέσω του οποίου γνωρίζει τον κόσμο, ενώ παράλληλα μαθαίνει να ελέγχει την δυσαρέσκεια και την αγωνία του από την απουσία της μητέρας του. Αργότερα θα παίξει από μόνο του επαναλαμβάνοντας το «κρύβομαι και επανεμφανίζομαι», παίζοντας πολλές φορές την εμπειρία του αποχωρισμού και της επιστροφής, έτσι ώστε να μπορέσει να κυριαρχήσει στό έντονο αίσθημα του αβοήθητου που νοιώθει όταν η μαμά δεν είναι παρούσα κοντά του.

Αρχικά το παιχνίδι έχει «ρόλο εξάσκησης» και ανακάλυψης του κόσμου. Μέσα απ'την διαδικασία του παιχνιδιού μαθαίνει να αναγνωρίζει τα αντικείμενα και τη χρήση τους, ενώ συγχρόνως εκφράζει επιθυμίες και συναισθήματα που του προκαλούν πρόσωπα και αντικείμενα.

Στην πορεία τα παιχνίδια χρησιμοποιούνται συμβολικά. Το παιδί αναπαριστά ότι γίνεται γύρω του. Όλα τα παιχνίδια και τα πράγματα παίρνουν ζωή. Μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας θα δώσει ρόλους, μιμούμενο την καθημερινότητα. «Φτιάχνει, χαλάει και ξαναφτιάχνει τον κόσμο», επαναλαμβάνοντας το ίδιο ξανά και ξανά... Στη σφαίρα της παντοδυναμία του δοκιμάζει τα πάντα, «σαν να ήταν αληθινά». "Γίνεται".... άλλοτε η καλή μαμά που φροντίζει ή ο καλός μπαμπάς που προστατεύει κι άλλοτε ο αυστηρός γονιός που τιμωρεί σκληρά... κι άλλοτε θα παίζει το ρόλο του κακού που καταστρέφει ή του καλού που σώζει από την καταστροφή. Μια αέναη μάχη του Καλού και του Κακού, της Δημιουργίας και της Καταστροφής, στο «τραγικό παιχνίδι του Γίγνεσθαι», όπως μας λέει ο Ηράκλειτος.

Αναπτύσσει έτσι την ικανότητα να εκφράσει με χίλιους τρόπους ότι δεν καταφέρνει να πει με λόγια, ενώ την ίδια στιγμή επεξεργάζεται ψυχικά την εμπειρία του, αφομοιώσει τις νέες κατακτήσεις του και αναπτύσσεται η νοητική του ικανότητα.

Το συμβολικό παιχνίδι, αντανακλά συχνά τον εσωτερικό κόσμο του παιδιού. Γίνεται ο χώρος έκφρασης των επιθυμιών, των εσωτερικών ψυχικών εντάσεων,των φόβων και των άλλων συναισθημάτων του.

Του επιτρέπεται έτσι η εκφόρτιση του άγχους και αναπτύσσεται η ικανότητα ελέγχου της δύσκολης ή πολλές φορές σκληρής πραγματικότητας, ενώ ανακαλύπτει την δυνατότητα προσπάθειας ελέγχου των απαγορευμένων επιθυμιών του. Μέσα από το παιχνίδι, χωρίς τον φόβο τιμωρίας, εκφράζει και ανακαλύπτει τη δική του εχθρότητα, επιθετικότητα ή καταστροφικότητα αλλά και την φανταστική ή πραγματική εχθρότητα που βιώνει από το περιβάλλον του.

Το συμβολικό παιχνίδι για να έχει την λειτουργικότητα που προανάφερα, πρέπει να γίνεται αυθόρμητο και αβίαστο, με φυσικότητα, χωρίς παρεμβολές και καθοδήγηση. Το παιδί γίνεται συγχρόνως σκηνοθέτης και πρωταγωνιστής. Συνήθως θέλει να παίζει μόνο του, άλλες φορές επιζητά την παρουσία του άλλου, της μαμάς του συνήθως ή και του μπαμπά ή άλλου αγαπημένου προσώπου εμπιστοσύνης, που ξέρει να προσέχει και να σέβεται την ανάγκη του για έκφραση μέσω του παιχνιδιού. Η παρουσία του ενήλικα γίνεται πολύτιμη και βοηθά το παιδί να διαπραγματευτεί πιο σοβαρά θέματα και να επιχειρήσει πιο δύσκολους ρόλους.

Το Παιδί μ'άλλα λόγια, χρειάζεται «σοβαρούς, φιλικούς και έμπιστους θεατές» που να ξέρουν να εκτιμούν και να σέβονται τις ανάγκες και τις επιθυμίες του και δεν τον ενοχλούν στην τόσο σημαντική αυτή λειτουργία της ανακάλυψης του εσωτερικού και εξωτερικού κόσμου.

Αρκετές φορές δίνει ρόλους και στον ενήλικα, καλώντας τον να παίξει μαζί του, υπαγορεύοντάς του κάποιες φορές τι πρέπεινα κάνει... σε μια προσπάθεια ανάπτυξης της πρωτοβουλίας και της αυτονομίας του ενώ παράλληλα βελτιώνει και ισχυροποιεί τη σχέση του με τον ενήλικα.

Η αλλαγή ρόλων μέσα στο παιχνίδι διευκολύνει πολύ σ'αυτή την διαδικασία. Συχνά επιδιώκει τον θαυμασμό και αναζητά την επιβεβαίωση στα μάτια του άλλου, διερευνά τις εκφράσεις του προσώπου και δίνει μεγάλη σημασία στα σχόλια που θα κάνουν οι μεγάλοι, για την «σκηνοθεσία και την ικανότητα της απόδοσης των ρόλων».

Έτσι ο φόβος, η αγωνία και το άγχος μετατρέπονται σε ε υ χ α ρ ί σ τ η σ η.

Με την επανάληψη η ποσότητα, η ποιότητα και η ένταση του άγχους ελαττώνεται. Στο τέλος ικανοποιημένο πιά αφήνει το παιχνίδι αναζητώντας άλλη απασχόληση ή διαφορετική επικοινωνία με τους γονείς ή τους ενήλικες συμπαίχτες του. Νοιώθει συγχρόνως πιό δυναμωμένο και περισσότερο κοινωνικό.

Σε μεγαλύτερη ηλικία, τα παιχνίδια άλλάζουν εντελώς μορφή γιατί αποκτούν κανόνες Οι κανόνες του παιχνιδιού διευκολύνουν την κατανόηση και την συνειδητοποίηση της έννοιας του αποτελέσματος, ενώ παράλληλα επιτρέπουν να αναπτυχθεί η λογική σχέση ανάμεσα στο αίτιο και το αποτέλεσμα... Τα παιχνίδια σ'αυτές τις ηλικίες είναι συνήθως ομαδικά και έχουν εθιμοτυπικό χαρακτήρα, μεταδίδονται από γενιά σε γενιά και βοηθούν στη κοινωνικοποίηση των παιδιών και την ικανότητά τους να αναπτύσσουν σχέσεις φιλίας με τους άλλους συνομήλικες.

«Εκεί που υπάρχει φιλία, ο έλλογος έλεγχος και η αυστηρότητα των Νόμων περισσεύουν» είχε πει ο Αριστοτέλης. Το ομαδικό παιχνίδι διευκολύνει το παιδί ν'αναπτύξει την φαντασία και την πρωτοβουλία του.

Μέσα από την διαδικασία του Ομαδικού παιχνιδιού δραστηριοποιείται και εξελίσσεται η δημιουργική ικανότητα των παιδιών, διευκολύνεται η ανάπτυξη της ικανότητας τους για ανταλλαγή ιδεών και απόψεων, αποκτούν και χαίρονται την ικανότητα του μοιράσματος και της μεταξύ τους συναλλαγής και ενώ παράλληλα βελτιώνεται η προσαρμοστική ικανότητα στους κοινά αποδεκτούς κανόνες και ρόλους.

Παράλληλα η περιέργεια για μάθηση αυξάνεται, μέσα σ'ένα κλίμα θεμιτού ανταγωνισμού και άμιλλας, αναπτύσσεται η ικανότητα συμμόρφωσης, ενώ παράλληλα ενισχύεται η πρωτοβουλία. Εξελίσσεται και αναπτύσσεται με το χρόνο, η ανοχή στις ματαιώσεις και η επιθυμία για ατομική διάκριση. 'Ετσι με το χρόνο η άμιλλα αντικαθιστά τον ανταγωνισμό, και την επιθυμία κυριαρχίας και εγωιστικής επικράτησης. Εκφορτίζεται και ελέγχεται το άγχος, οι φόβοι και η αγωνία και αυξάνεται η υπευθυνότητα και η κοινωνικότητά τους.

Είναι φανερό ότι το παιχνίδι κατέχει μια ουσιαστική και σημαντική θέση στη ζωή του παιδιού, μοιάζει σαν "τροφή" και ανάσα της Ψυχής" και γίνεται ιδανική δημιουργική άσκηση για το νού και το σώμα...

Η σημασία του όμως δεν γίνεται αρκετά καλά αντιληπτή από τον ενήλικα γονέα σήμερα... και αυτό οδηγεί μη ενίσχυση και κάποιες φορές φτάνει μέχρι την απαγόρευσή του.. «Είναι δύσκολο να πολεμά κανείς ενάντια στην καρδιά του, γιατί καθετί που ποθεί το αγοράζει με την ψυχή του», μας λέει ο Ηράκλειτος.... μιλώντας σαφώς... για το ψυχικό κόστος του ελέγχου των επιθυμιών και των συναισθημάτων από την λογική στο όνομα της πραγματικότητας.

Συχνά ξεχνάμε επίσης.. ότι υπάρχει μια συνέχεια, που αρχίζει από το μοναχικό ατομικό παιχνίδι, ή το παιχνίδι με θεατές, χαρακτηριστικό των πρώτων χρόνωνζωής του παιδιού, στο δημιουργικό ομαδικό παιχνίδι.... γιανα φτάσει στις πρώτες εκπαιδευτικές, μουσικές, αθλητικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις που ανοίγουν το δρόμο της δημιουργίας και της τέχνης στο μέλλον.

ΠΑΙΔΙ..... ΠΑΙΧΝΙΔΙ.... ΜΑΘΗΣΗ και ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

πάνε παρέα, όταν αναπτύσσονται σε μια ατμόσφαιρα Αγάπης

και κατανόησης των αναπτυξιακών αναγκών του.

Σας Ευχαριστώ... για το ενδιαφέρον σας

Βάσω Χ.