Jacqueline de Romilly

Jacqueline de Romilly:

«Οι όροι ΠΑΙΔΕΙΑ και ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ χωρίζονται

από μια ανεπαίσθητη ν ο η μ α τ ι κ ή διαφορά.

Με τον π ρ ώ τ ο όρο εννοούμε την ε κ π λ ή ρ ω σ η

των διανοητικών δυνατοτήτων του ανθρώπου,

ενώ με τον δ ε ύ τ ε ρ ο ... τη μετάδοση Γνώσης.

Ο  δ ι χ α σ μ ό ς μεταξύ τους  π ρ ο κ α λ ε ί

σημερινή κρίση και την υποβάθμιση

της ιστορίας ή της λογοτεχνίας,

που χαρακτηρίζονται περιττές πολυτέλειες

για το εκπαιδευτικό σύστημα.

Η εκφραστική όμως αδυναμία και η ανικανότητα

να κ α τ α ν ο ή σ ο υ μ ε ο ένας τον άλλον,

είναι αυτές... που οδηγούν στη βία...."

J. de Romilly, Pourquoi la Grece?

Jacqueline de Romilly, Pourquoi la Grece?
Γιατί η ΕΛΛΑΔΑ;

H Jacqueline de Romilly απαντά

στο ερώτημα από την προσωπική ανάγκη

να εξηγήσει την ισόβια και ολοκληρωτική της αφοσίωση

στη μελέτη και στην προβολή των ελληνικών γραμμάτων.

Στη συμπυκνωμένη αυτή αναφορά διατρέχει

ολόκληρο το φάσμα του ελληνικού θαύματος

από τον Όμηρο και τον Πίνδαρο

ώς το κορύφωμα του 5ου αιώνα της Αθήνας,

κυρίως από την πλευρά των κειμένων της ιστορίας,

της τραγωδίας και της φιλοσοφίας.

Γιατί η Ελλάδα;

Γιατί όλα αυτά τα μεγάλα έργα των αναζητήσεων

έχουν για μοναδικό κίνητρο την επιθυμία

να εισχωρήσουν στο βάθος του ανθρώπου,

ν αναδείξουν καταστάσεις, σκέψεις και συναισθήματα

που τον κατέχουν σε όλες τις εποχές.

Θέλουν με πάθος να κατανοήσουν τη ζωή,

να την εξυμνήσουν και να υψώσουν τον άνθρωπο

 όπως αυτός είναι, χωρίς να τον παραμορφώνουν.

Οι ήρωες, οι μύθοι, τα σύμβολα,

τα θεωρητικά σχήματα, ακόμα και οι θεοί

ανθρωποποιούνται για να δοθεί

 περισσότερη σημασία στο "ανθρώπινο".

Από το προσωπικό και το μερικό προκύπτει το γενικό

και σε ανώτερη βαθμίδα το καθολικό, το οικουμενικό...

Πρόλογος: Γεώργιος Κ. Βλάχος

Εκδότης: Το Άστυ

Μετάφραση: Κατερίνα Μηλιαρέση
- Αθηνά Μπάμπη Αθανασίου

Επιμέλεια: Λούση Μπρατσιώτη

Rudyard Kipling

Rudyard Kipling

Αν μπορείς να κρατάς την ψυχραιμία σου,

όταν οι άλλοι χάνουν την δική τους

και ρίχνουν σε σένα την ευθύνη

και την αιτία της αδυναμίας τους·

Αν έχεις πίστη στον εαυτό σου,

όταν οι άλλοι αμφιβάλλουν για σένα

και δεν σε πειράζει αυτή η δυσπιστία τους·

Αν μπορείς καρτερικά να περιμένεις

χωρίς να σε κουράζει η αναμονή,

ή όταν διαδίδουν ψέματα για σένα

να μην ξεπέφτεις και συ στο ψέμα,

ή όταν φανερά σου δείχνουν μίσος

να μην αφήνεις το μίσος να σε καταλάβει·

κι όμως να μη φαίνεσαι πολύ αγαθός

μήτε πολύ στοχαστικός στα λόγια·

Αν να ονειρεύεσαι είσαι ικανός

 δίχως να γίνεσαι σκλάβος των ονείρων·

Αν μπορείς να σκέφτεσαι, αλλά όχι

για χάρη της ίδιας σου της σκέψης·

Αν να δέχεσαι μπορείς

θρίαμβο και όλεθρο, το ίδιο...

και να αντιμετωπίζεις παρόμοια και τα δύο.

Αν είσαι σε θέση να υπομένεις

ακούγοντας την αλήθεια που σύ είπες,

να επαναλαμβάνεται αλλοιωμένη απο πονηρούς

που επιδιώκουν έτσι να παγιδέψουν αφελείς

ή να παρατηρείς αυτά που συ τους έδωσες ζωή,

σπασμένα να κείτονται και παραπεταμένα

και να τα φτιάχνεις εξαρχής

με εργαλεία φθαρμένα.

Αν τολμάς όλα σου τα πλούτη μαζεμένα

να τα παίζεις κορώνα γράμματα με μιάς,

να χάνεις κι απ'την αρχή να ξεκινάς

χωρίς να μέμφεσαι για τη μοίρα σου κανέναν·

Αν μπορείς να κάνεις καρδιά, νεύρα και μυς

να σε υπηρετούν ακόμη κι όταν έχουν καταρρεύσει

και γερά να κρατάς, ενώ δεν υπάρχει εντός σου

τίποτε πέρα από τη θέληση που τους λέει

«Βαστάτε!».

Αν μπορείς να μιλάς με χιλιάδες κι όμως να κρατάς

την αρετή σου ή να περπατάς με κυβερνήτες

κι όμως να μην αλλάζεις την απλή ζωή σου·

Αν ούτε εχθροί να σε βλάψουν μπορούν

μα ούτε και οι κοντινότεροι φίλοι·

Αν όλοι έχουν την ίδια αξία για σένα

και κανείς πιο πολύ από τους άλλους·

Αν μπορείς να γεμίζεις τη μέρα σου

με εικοσιτέσσερις ώρες άξιας ζωής,

τότε δική σου θα είναι όλη η Γη

με όλα τα αγαθά της κι ακόμη:

αληθινά θα είσαι Άνθρωπος παιδί μου.

Αλμπέρ Καμύ για την Ελλάδα

Αλμπέρ Καμύ για την Ελλάδα:

"Είναι ο τόπος των θεών"

«Είναι πολύ ωραίο το νησί σου, Άγγελε,

ωραίο και αρρενωπό»,

......

«Ωστόσο οι ελαιώνες , καταπράσινοι λόφοι,

καμπύλες τρυφερές, ασημοντυμένες οδαλίσκες

... να λικνίζονται στον Αιγαιοπελαγίτικο αγέρα,

παντρεύονται αρμονικά με τα ψηλά αρρενωπά βουνά,

που τις καμαρώνουν ξαπλωμένες νωχελικά στα πόδια του.

Βουνά που αγναντεύουν πέρα κατά την Ανατολή,

κ λ η ρ ο ν ό μ ο ι περήφανοι της ιωνικής φιλοσοφίας…

Κι όμως, φίλοι μου, η μεγάλη Ευρωπαϊκή λογοτεχνία

από τον Dostoievski κι ύστερα αγνοεί το τοπίο,

γυρίζει την πλάτη στην αθάνατη ομορφιά της φύσης

και περιορίζεται στους μεγάλους δρόμους της πολιτείας.

Αλλά π έ ρ α από τη μεγάλη ιστορία φύση του νησιού,

μ’ εντυπωσιάζουν και οι ά ν θ ρ ω π ο ι που το κατοικούνε.

Εκεί που θαρρείς πως είναι στεγνοί σαν τις αστυβιές

και τις βαλανιδιές τους, ανακαλύπτεις μέσα τους

ψυχικούς χυμούς, πολύτιμους, κρυμμένους θησαυρούς

σαν τ’ ασήμια απ’ τις εληές τους.

Εκεί θα πάω να ζήσω, Άγγελε, στο νησί σου.

Όμως στα δυτικά, στο γυμνό βράχο

του γραφικού ψαράδικου χωριού.

Ποιος ξέρει… ίσως για πάντα…»

......

Θα στέκω στην άκρη του γιαλού, ν’ αγναντεύω τη θάλασσα…

τα κύματα του Αιγαίου να μου φέρνουν μηνύματα μακρινά,

μηνύματα από την Tipassa, αρώματα της πατρίδας μου…

Θα στέκω εκεί με τις ώρες, η αρμύρα να καίει τα μάτια μου,

να μου στεγνώνει τα χείλη… Και θα αποχαιρετώ τον ήλιο

στην κάθε δύση του, να συνηθίζω στο χωρισμό.

Κι άλλες φορές, μονάχος μες στη βαρκούλα μου,

κάργα το πανί στον άγριο αγέρα, θ’ αρμενίζω σαν παλαβός

στο μανιασμένο πέλαγο, κυνηγημένη, έρημη, χαμένη ψυχή.

Κι ίσως σε κάποια απανεμιά, αποσταμένος πια,

σα γέρνω στην κουπαστή να θωρώ της θάλασσας τα βάθη,

ίσως και μου φανερωθούν εκείνες οι ψυχές,

που είναι στα σπλάχνα της θαμμένες,

για πάντα στην αιώνια σιωπή.

Δάσος απολιθωμένο,

που όπως όλοι λένε βρίσκεται εκεί στο βυθό,

μα που εγώ δε στάθηκα τυχερός και δεν το είδα…»

Ήταν Ιούνιος του 1959 όταν ο Καμύ επισκέφτηκε την Λέσβο....

από το βιβλίο της Λητώς Κατακουζηνού

Κ. ΒΑΡΝΑΛΗΣ: ΑΡΧΗ ΣΟΦΙΑΣ

Κ. ΒΑΡΝΑΛΗΣ :

"Τέχνη ουδέτερη, ηθική ουδέτερη,

επιστήμη ουδέτερη δεν υπάρχουνε"

^

ΑΡΧΗ ΣΟΦΙΑΣ

 «Φρόνιμα καὶ ταχτικὰ

πάω μὲ κεῖνον ποὺ νικᾷ».

Ὁ ἕνας

Λίγη δροσιά, οὐρανέ μου,

καὶ χάηδεμα τ᾿ ἀνέμου,

κελάηδημα πουλιοῦ,

ξανάνιωμ᾿ Ἀπριλιοῦ!

Ἀνάσ᾿, ἀ ν ά σ α λίγη!

Χρόνια ἡ θελιὰ μᾶς πνίγει.

Λίγη χαρὰ σ᾿ ἀφτὰ

τὰ σκοτεινὰ γραφτά!

Σοῦ πήρανε, λαέ μου,

τὸ δίκιο τοῦ πολέμου

πατριδοκαταλύτες,

ξένοι καὶ ντόπιο ἀλῆτες!

Ὁ ἄλλος

Ἂν θέλεις νὰ χαρεῖς

τὴ λεφτεριά, νωρὶς

γίνε προδότης, γίνε!

Τιμή, ντροπὴ δὲν εἶναι.

Θά ῾ναι μαζί σου οἱ νόμοι

κι ἡ πλερωμένη γνώμη!

Πέτα τὴν ἀνθρωπιά σου

κι ἀπ᾿ τὸν ἀφέντη πιάσου!

Κι ἅμα σὲ φτύνει ἀφτός,

νὰ κάθεσαι σκυφτὸς

καὶ θά ῾χεις τὰ πρωτεῖα

στὴ σάπια πολιτεία.

Ὁ Λαός

Ἔ ξ ω τοῦ ἀφέντη ἁρμάδα

φυλάει, μὲ μπούκα ὀρθή,

τὸ λείψανό σου, Ἑ λ λ ά δ α,

μὴν ξάφνου ἀ ν α σ τ η θ ε ῖ!

Κ. ΚΑΒΑΦΗΣ -Σοφοί δε προσιόντων

Σοφοί δε προσιόντων

"Θεοί μεν γαρ μελλόντων, άνθρωποι δε γιγνομένων,
σοφοί δε προσιόντων αισθάνονται."

Φιλόστρατος, Τα ες τον Τυανέα Απολλώνιον, VIII, 7.

Οι άνθρωποι γνωρίζουν τα γινόμενα.

Τα μέλλοντα γνωρίζουν οι θεοί,

πλήρεις και μόνοι κάτοχοι παντών των φώτων.

Εκ των μελλόντων οι σοφοί τα προσερχόμενα

αντιλαμβάνονται. Η ακοή

αυτών κάποτε εν ώραις σοβαρών σπουδών

ταράττεται. Η μυστική βοή

τους έρχεται των πλησιαζόντων γεγονότων.

Και την προσέχουν ευλαβείς. Ενώ εις την οδόν

έξω, ουδέν ακούουν οι λαοί.

Κωνσταντίνος Π. Καβάφης (1915)

Γ. ΣΕΦΕΡΗΣ: Ο Βασιλιάς της Ασίνης

Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ ΑΣΙΝΗΣ

Ασίνην τε...

ΙΛΙΑΔΑ

 

Κοιτάξαμε όλο το πρωί γύρω-γύρω το κάστρο

αρχίζοντας από το μέρος του ίσκιου

εκεί που η θάλασσα πράσινη και χωρίς αναλαμπή,

το στήθος σκοτωμένου παγονιού

μας δέχτηκε όπως ο καιρός χωρίς κανένα χάσμα.

Οι φλέβες του βράχου κατέβαιναν από ψηλά

στριμμένα κλήματα γυμνά πολύκλωνα

ζωντανεύοντας στ άγγιγμα του νερού,

καθώς το μάτι ακολουθώυτας τις

πάλευε να ξεφύγει το κουραστικό λίκνισμα

χάνοντας δύναμη ολοένα.

Από το μέρος του ήλιου

ένας μακρύς γιαλός ολάνοιχτος

και το φως

τρίβοντας διαμαντικά στα μεγάλα τείχη.

Κανένα πλάσμα ζωντανό

 τ' αγριοπερίστερα φευγάτα

κι ο βασιλιάς της Ασίνης

που τον γυρεύουμε δυο χρόνια τώρα

άγνωστος λησμονημένος απ' όλους

κι από τον Ομηρο

μόνο μια λέξη στην Ιλιάδα

κι εκείνη αβέβαιη ριγμένη εδώ

σαν την εντάφια χρυσή προσωπίδα.

Την άγγιξες, Θυμάσαι τον ήχο της;

κούφιο μέσα στο φως

σαν το στεγνό πιθάρι στο σκαμμένο χώμα~

κι ο ίδιος ήχος μες στη θάλασσα

με τα κουπιά μας.

Ο βασιλιάς της Ασίνης

ένα  κ ε ν ό  κάτω απ' την προσωπίδα

παντού μαζί μας παντού μαζί μας,

κάτω από ένα όνομα:

"Ασίνην τε... Ασίνην τε..."

και τα παιδιά του αγάλματα

κι οι πόθοι του φτερουγίσματα πουλιών

κι ο αγέρας στα διαστήματα των στοχασμών του

και τα καράβια του αραγμένα σ' άφαντο λιμάνι~

κάτω απ' την προσωπίδα ένα  κ ε ν ό.

Πίσω από τα μεγάλα μάτια

τα καμπύλα χείλια τους βοστρύχους ανάγλυφα

στο μαλαματένιο σκέπασμα της ύπαρξής μας

ένα σημείο σκοτεινό που ταξιδεύει σαν το ψάρι

μέσα στην αυγινή γαλήνη του πελάγου

 και το βλέπεις:

ένα  κ ε ν ό  παντού μαζί μας.

Και το πουλί που πέταξε τον άλλο χειμώνα

με σπασμένη φτερούγα

σκήνωμα ζωής,

κι η νέα γυναίκα που έφυγε να παίξει

με τα σκυλόδοντα του καλοκαιριού

κι η ψυχή που γύρεψε τσιρίζοντας τον κάτω κόσμο

κι ο τόπος σαν το μεγάλο πλατανόφυλλο

που παρασέρνει ο χείμαρρος του ήλιου

με τ' αρχαία μνημεία και τη σύγχρονη  θ λ ί ψ η.

Κι ο ποιητής αργοπορεί κοιτάζοντας τις πέτρες

κι αναρωτιέται... υπάρχουν άραγε

ανάμεσα στις χαλασμένες τούτες γραμμές

τις ακμές τις αιχμές τα κοίλα και τις καμπύλες

υπάρχουν άραγε

εδώ που συναντιέται το πέρασμα της βροχής

 του αγέρα και της φθοράς

υπάρχουν,

 η κίνηση του προσώπου το σχήμα της στοργής

εκείνων που λιγόστεψαν τόσο παράξενα μες στη ζωή μας

αυτών που απόμειναν σκιές κυμάτων και στοχασμοί

με την απεραντοσύνη του πελάγου

ή μήπως όχι δεν απομένει τίποτε

παρά μόνο το βάρος

η νοσταλγία του βάρους μιας ύπαρξης ζωντανής

εκεί που μένουμε τώρα ανυπόστατοι

λυγίζοντας σαν τα κλωνάρια της φριχτής ιτιάς

σωριασμένα μέσα στη διάρκεια της απελπισίας

ενώ το ρέμα κίτρινο κατεβάζει αργά

βούρλα ξεριζωμένα μες στο βούρκο

εικόνα μορφής που μαρμάρωσε

με την απόφαση μιας πίκρας παντοτινής.

Ο ποιητής ένα  κ ε ν ό.

Ασπιδοφόρος ο ήλιος ανέβαινε πολεμώντας

κι από το βάθος της σπηλιάς μια νυχτερίδα

τρομαγμένη χτύπησε πάνω στο φως

σαν τη σαϊτα πάνω στο σκουτάρι:

"Ασίνην τε Ασίνην τε...".

Να 'ταν αυτή ο βασιλιάς της Ασίνης

που τον γυρεύουμε τόσο προσεχττκά

σε τούτη την ακρόπολη

αγγίζοντας κάποτε με τα δάχτυλά μας

την υφή του πάνω στις πέτρες.

Ασίνη, καλοκαίρι '38 - Αθήνα, Γεν. '40